Ναι! Το σκάκι για μένα είναι η πιο γοητευτική και η πιο μινιμαλιστική αναπαράσταση μάχης που έχει επινοηθεί ποτέ. Μια τετράγωνη βάση 64 άσπρων και μαύρων τετραγώνων, δύο παίκτες (με τις δικές τους αρετές και αδυναμίες ο καθένας), 16 πιόνια για τον καθένα. Είναι μια μάχη όπου επιστρατεύεται η ύψιστη λογική, η μελετημένη στρατηγική, η φαντασία, η οξυδέρκεια. Η ακριβής πρόβλεψη πρυτανεύει και με πρωτοφανή αποτελεσματικότητα εξοβελίζει τον παράγοντα της τύχης, σε αντίθεση με οποιοδήποτε άλλο παιχνίδι έχει εφεύρει ο ανθρώπινος νους.
Να τι χρειάζεται, λοιπόν, να λαμβάνουμε υπόψη ως βασικά ζητήματα σκακιστικής στρατηγικής, την οποία οι 2 αντίπαλοι διαφοροποιούν ανάλογα με τις συνθήκες, καθιστώντας και το χαρακτήρα του παιχνιδιού ασταθή, όπου έχουμε τις εξής επιλογές:
Τότε εμπλέκομαι σε εμφανείς καταστάσεις ανισορροπίας, οι οποίες, ακριβώς επειδή είναι ανισόρροπες, συχνά, δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Η ανισορροπία προοικονομεί το αποτέλεσμα, αν η ανατροπή δεν συντελεστεί.
Αντίθετα, οι πιο ενδιαφέρουσες καταστάσεις κατά τη γνώμη μου είναι εκείνες που προκύπτουν στην περίπτωση της όμοιας στρατηγικής. Έτσι, όταν παίζουνε οι δυο αντίπαλοι επιθετικά, η σκακιέρα γίνεται ένα φαντασμαγορικό πεδίο μάχης με οξείες επιθέσεις και αντεπιθέσεις αμφοτέρων των πλευρών σε όλο το σκακιστικό μέτωπο. Αν πάλι ακολουθήσουν αμυντική ή επιφυλακτική στρατηγική, η σκακιέρα είναι φαινομενικά «γαλήνια». Και οι δυο επιδιώκουν να πάρουν τις κατάλληλες θέσεις με «ήρεμες» κινήσεις, χωρίς να βιάζονται ή να εκβιάζουν τα πράγματα, υιοθετώντας τη φιλοσοφία του «ποζισιονέλ» παιχνιδιού, που χωρίς «επιταχύνσεις» αποβλέπει κυρίως στη σταδιακή απόκτηση του στρατηγικού αποφασιστικού πλεονεκτήματος.
Η διάκριση που έκανα για τις στρατηγικές ισχύει και για τις μεμονωμένες κινήσεις: υπάρχουν κινήσεις επιθετικές, αμυντικές, ή, επιφυλακτικές (αναμονής). Οι τελευταίες είναι αυτές που αποσκοπούν απλώς και μόνο στη διατήρηση της υφιστάμενης κατάστασης. Όταν κάνω μια τέτοια κίνηση, είναι γιατί έχω να αντιμετωπίσω κάποια επικείμενη απειλή, αλλά και γιατί ενδέχεται οι συνθήκες να μου αφήνουν περιθώρια να αναλάβω κάποια πρωτοβουλία. Έτσι, επιλέγω να αναμένω την κατάλληλη στιγμή με κινήσεις που δεν έχουν ουσιαστική σημασία.
Χθες επέλεξα να μοιραστώ μετά από πολύ πολύ καιρό μια ατέρμονη κυριολεκτικά παρτίδα σκάκι με τον πολυαγαπημένο μου μπαμπά που ακόμα είναι σε εξέλιξη. Επέλεξα τα λευκά πιόνια. Το λευκό μου τάγμα ξεκίνησε «επιθετικά». Οι Μαύροι, μετά το πρώτο σάστισμα, άρχισαν σταδιακά να οργανώνουν την άμυνά τους. Στην αρχή, όντας αιφνιδιασμένοι, η άμυνα που αντέταξαν ήταν παθητική. Σταδιακά πέρασαν σε όλο και πιο ενεργητική, ιδίως κατά τη διάρκεια τού δεύτερου χρόνου της παρτίδας, οργανώνοντας ακόμα και ένα-δυο ισχυρές αντεπιθέσεις που έφτασαν στο σημείο να κλονίσουν τους Λευκούς μου, χωρίς όμως να επέλθει η ήττα.
Σύντομα, ωστόσο, η σκακιέρα έγινε και πάλι άνω-κάτω. Ούσα υπό πίεση, αναγκάστηκα να αποδεχθώ τη μορφή την οποία επεδίωκε να προσδώσει στη σύγκρουση ο μπαμπάς μου: Εκεί, υπέστην μία μεγάλη ήττα. Οι προσπάθειες μου να απεμπλακώ δεν τελεσφόρησαν και η κατάσταση στη σκακιέρα πλέον χαρακτηρίζεται από μία εξαιρετικά εύθραυστη ισορροπία, όπου η όποια αλλαγή μπορεί να κάνει τη μεγάλη διαφορά που θα ανατρέψει τη σκακιστική συνθήκη υπέρ μου ή του μπαμπά μου.
Ποια θα ναι η τελική έκβαση της παρτίδας μας, δεν μπορώ να ξέρω! Και ποιος μπορεί να γνωρίζει, όταν το ματ είναι προσδιορισμένο σε ν+1 κινήσεις χωρίς μάλιστα να είναι δυνατόν να προσδιοριστεί εκ των προτέρων ποιος θα είναι ο νικητής;
Να τι χρειάζεται, λοιπόν, να λαμβάνουμε υπόψη ως βασικά ζητήματα σκακιστικής στρατηγικής, την οποία οι 2 αντίπαλοι διαφοροποιούν ανάλογα με τις συνθήκες, καθιστώντας και το χαρακτήρα του παιχνιδιού ασταθή, όπου έχουμε τις εξής επιλογές:
1: Επιθετική στρατηγική, 2: Αμυντική και 3: Επιφυλακτική. Μέσα από τη συγκρουσιακή σχέση στο «πεδίο μάχης» προσωπικά έρχομαι πάντα μπροστά σε δύο ενδεχόμενα: α). Να ακολουθώ όμοια στρατηγική ή β ) διαφορετική. Όποτε ισχύει το δεύτερο η παρτίδα αργά ή γρήγορα ξεκαθαρίζει με τη μια πλευρά να υπερέχει και την άλλη να προσπαθεί να ανταποκριθεί στην πίεση.
Τότε εμπλέκομαι σε εμφανείς καταστάσεις ανισορροπίας, οι οποίες, ακριβώς επειδή είναι ανισόρροπες, συχνά, δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Η ανισορροπία προοικονομεί το αποτέλεσμα, αν η ανατροπή δεν συντελεστεί.
Αντίθετα, οι πιο ενδιαφέρουσες καταστάσεις κατά τη γνώμη μου είναι εκείνες που προκύπτουν στην περίπτωση της όμοιας στρατηγικής. Έτσι, όταν παίζουνε οι δυο αντίπαλοι επιθετικά, η σκακιέρα γίνεται ένα φαντασμαγορικό πεδίο μάχης με οξείες επιθέσεις και αντεπιθέσεις αμφοτέρων των πλευρών σε όλο το σκακιστικό μέτωπο. Αν πάλι ακολουθήσουν αμυντική ή επιφυλακτική στρατηγική, η σκακιέρα είναι φαινομενικά «γαλήνια». Και οι δυο επιδιώκουν να πάρουν τις κατάλληλες θέσεις με «ήρεμες» κινήσεις, χωρίς να βιάζονται ή να εκβιάζουν τα πράγματα, υιοθετώντας τη φιλοσοφία του «ποζισιονέλ» παιχνιδιού, που χωρίς «επιταχύνσεις» αποβλέπει κυρίως στη σταδιακή απόκτηση του στρατηγικού αποφασιστικού πλεονεκτήματος.
Η διάκριση που έκανα για τις στρατηγικές ισχύει και για τις μεμονωμένες κινήσεις: υπάρχουν κινήσεις επιθετικές, αμυντικές, ή, επιφυλακτικές (αναμονής). Οι τελευταίες είναι αυτές που αποσκοπούν απλώς και μόνο στη διατήρηση της υφιστάμενης κατάστασης. Όταν κάνω μια τέτοια κίνηση, είναι γιατί έχω να αντιμετωπίσω κάποια επικείμενη απειλή, αλλά και γιατί ενδέχεται οι συνθήκες να μου αφήνουν περιθώρια να αναλάβω κάποια πρωτοβουλία. Έτσι, επιλέγω να αναμένω την κατάλληλη στιγμή με κινήσεις που δεν έχουν ουσιαστική σημασία.
Χθες επέλεξα να μοιραστώ μετά από πολύ πολύ καιρό μια ατέρμονη κυριολεκτικά παρτίδα σκάκι με τον πολυαγαπημένο μου μπαμπά που ακόμα είναι σε εξέλιξη. Επέλεξα τα λευκά πιόνια. Το λευκό μου τάγμα ξεκίνησε «επιθετικά». Οι Μαύροι, μετά το πρώτο σάστισμα, άρχισαν σταδιακά να οργανώνουν την άμυνά τους. Στην αρχή, όντας αιφνιδιασμένοι, η άμυνα που αντέταξαν ήταν παθητική. Σταδιακά πέρασαν σε όλο και πιο ενεργητική, ιδίως κατά τη διάρκεια τού δεύτερου χρόνου της παρτίδας, οργανώνοντας ακόμα και ένα-δυο ισχυρές αντεπιθέσεις που έφτασαν στο σημείο να κλονίσουν τους Λευκούς μου, χωρίς όμως να επέλθει η ήττα.
Σύντομα, ωστόσο, η σκακιέρα έγινε και πάλι άνω-κάτω. Ούσα υπό πίεση, αναγκάστηκα να αποδεχθώ τη μορφή την οποία επεδίωκε να προσδώσει στη σύγκρουση ο μπαμπάς μου: Εκεί, υπέστην μία μεγάλη ήττα. Οι προσπάθειες μου να απεμπλακώ δεν τελεσφόρησαν και η κατάσταση στη σκακιέρα πλέον χαρακτηρίζεται από μία εξαιρετικά εύθραυστη ισορροπία, όπου η όποια αλλαγή μπορεί να κάνει τη μεγάλη διαφορά που θα ανατρέψει τη σκακιστική συνθήκη υπέρ μου ή του μπαμπά μου.
Ποια θα ναι η τελική έκβαση της παρτίδας μας, δεν μπορώ να ξέρω! Και ποιος μπορεί να γνωρίζει, όταν το ματ είναι προσδιορισμένο σε ν+1 κινήσεις χωρίς μάλιστα να είναι δυνατόν να προσδιοριστεί εκ των προτέρων ποιος θα είναι ο νικητής;
