Στις 17 Νοεμβρίου του 2015, μία εικοσαμελής ομάδα πολιτικών και ακαδημαϊκών συναντήθηκε στο συνεδριακό κέντρο St. Matthew's, κοντά στη Βρετανική Βουλή. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία, ήταν άνθρωποι που θέλουν τη συνεργασία ανάμεσα στις προοδευτικές πτέρυγες όλων των κομμάτων. Ανάμεσα τους, ο Άντονι Γκίντενς, ο θεωρητικός του τρίτου δρόμου, της ιδεολογικής πλατφόρμας του Τόνι Μπλερ. Ο Βινς Κέιμπλ, ηγετικό στέλεχος των Φιλελεύθερων Δημοκρατών, στους οποίους είχε προσχωρήσει τη δεκαετία του '70 από τους Εργατικούς. Ο Τρίστραμ Χαντ, εκπρόσωπος της νέας γενιάς των κεντρώων Labour.
Συζήτησαν την πιθανότητα δημιουργίας ενός προοδευτικού σχηματισμού. Μία κουβέντα μακρά και ατελέσφορη στη Μεγάλη Βρετανία, και η οποία προσκρούει, ουσιαστικά στα ίδια εμπόδια με αυτά που δυσκολεύουν την αντίστοιχη συζήτηση στην Ελλάδα: Πρώτον, την απουσία ενός προσώπου που θα επιβληθεί στον χώρο, συσπειρώνοντας αβίαστα ένα ετερόκλητο εκλογικό κοινό. Δεύτερον, την ιστορικά δύσκολη σχέση των ανανεωτών με το παραδοσιακό τμήμα των κομμάτων τους, η οποία περιπλέκεται ακόμη περισσότερο με την άνοδο του λαϊκισμού.
Μετά την επικράτηση του Τζέρεμι Κόρμπιν στο Εργατικό Κόμμα, και τη βαριά ήττα των Φιλελεύθερων στις εκλογές του 2015, οι προσπάθειες για ένα νέο κόμμα πύκνωσαν, χωρίς όμως να αποκτήσουν ποτέ κοινωνική απήχηση.
Ο Βινς Κέιμπλ μαζί με τον Τσούκα Ουμούνα, τον βουλευτή των Εργατικών που μέχρι πρόσφατα οι εφημερίδες αποκαλούσαν «Βρετανό Ομπάμα», έφτιαξαν μία πλατφόρμα διαλόγου, το Κέντρο Προοδευτικού Καπιταλισμού.
Ο Πάντι Άσνταουν, πρώην αρχηγός των Lib Dems δημιούργησε το Better Together, κίνηση αντίστοιχη με το κάλεσμα για υπερκομματική συμμαχία που έκανε πριν από λίγες μέρες ο Τόνι Μπλερ. Οι δύο πολιτικοί είχαν προσπαθήσει ξανά το 1997, ο Μπλερ όμως εγκατέλειψε το εγχείρημα, αφού στο πρόσωπο του οι Εργατικοί βρήκαν τον ηγέτη που θα τους εξασφάλιζε τελικά τρεις συνεχόμενες εκλογικές νίκες.
Λίγους μήνες μετά το στρογγυλό τραπέζι στο St Matthew's, συνάντησα τον Βινς Κέιμπλ και συζητήσαμε όσα ειπώθηκαν το 2015. «Το πρόβλημα είναι ουσιαστικά η απουσία ενός νέου ανθρώπου που θα συσπειρώσει τον χώρο. Νέοι πολιτικοί, όπως ο Τρίστραμ Χαντ, όντως προσπαθούν, αλλά δεν ξέρω αν θα τα καταφέρουν», είπε. Στις αρχές του 2017, ο Χαντ εγκατέλειψε την πολιτική, και ανέλαβε τη διεύθυνση του Μουσείου V&A.
Το παράδοξο είναι ότι την απουσία του ηγέτη επισημαίνουν ως πρόβλημα, ακόμη και τα πρόσωπα που καλούνται να παίξουν αυτόν τον ρόλο. «Ο Μακρόν αποδεικνύει πως όταν η κεντροαριστερά έχει πράγματα να πει, και αν βρεθεί το πρόσωπο να εκφράσει τις αξίες της, θα υπάρξει και το κόμμα για να τις κάνει πράξη», υποστήριξε ο Ντέιβιντ Μίλιμπαντ. Ο αδερφός του Έντ, διάδοχος του Μπλερ στη δεξιά πτέρυγα του κόμματος, και μεγάλος χαμένος της εσωκομματικής αναμέτρησης το 2010, ζει πια στη Νέα Υόρκη, όπου διευθύνει έναν ανθρωπιστικό οργανισμό, τη Διεθνή Επιτροπή Διάσωσης IRC.
Ο φιλελεύθερος δεξιός Τζορτζ Όζμπορν, που θα έπαιρνε τη σκυτάλη από τον Κάμερον μετά το δημοψήφισμα, περιέγραφε πριν λίγους μήνες τον Μακρόν ως ένα «νέο αυθεντικό φαινόμενo». Αποσύρθηκε επίσης από την πολιτική, αναλαμβάνοντας τη διεύθυνση της εφημερίδας Evening Standard.
Το κόμμα
Όταν η Μέι απομάκρυνε τον Όζμπορν από τη θέση του υπουργού Οικονομικών, του είπε ότι, πριν συνεχίσει με τα υψηλά αξιώματα, «θα πρέπει να μάθει πρώτα το κόμμα». Στη φράση αυτή συμπυκνώνεται το κλασικό πρόβλημα των εκσυγχρονιστών Τόρις. Η παραδοσιακή λαϊκή βάση, τους αντιμετώπισε ως ξένους, αχρείαστα καινοτόμους και αριστερίζοντες που διακινδυνεύουν βασικές αξίες των Συντηρητικών με τις επιλογές τους (μεγάλο άνοιγμα στην Ευρώπη, εκσυγχρονισμός θεσμών όπως η θέσπιση του γάμου μεταξύ ομοφυλοφίλων κλπ).
Ο Κάμερον κέρδισε το Κέντρο, αλλά έχασε το UKIP. Το ζήτημα δεν υπήρξε απλά αριθμητικό, αλλά άγγιξε την ταυτότητα όσων έμειναν στο κόμμα, χωρίς όμως να εκφράζονται από τη νέα του γραμμή. Αντίστοιχα, στους Εργατικούς, οι μετριοπαθείς έχουν χάσει το έρεισμα τους στη βάση. Τα μέλη εκλέγουν τον Κόρμπιν σε πολύ μεγάλα ποσοστά, αλλά η κοινοβουλευτική ομάδα επιχείρησε να τον ανατρέψει με πρόταση μομφής.
Έτσι, ενώ ο λαϊκισμός καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τον τόνο στη σύγκρουση Μέι-Κόρμπιν, εκείνοι διευθύνουν ανθρωπιστικούς οργανισμούς, εφημερίδες και μουσεία.
Συζήτησαν την πιθανότητα δημιουργίας ενός προοδευτικού σχηματισμού. Μία κουβέντα μακρά και ατελέσφορη στη Μεγάλη Βρετανία, και η οποία προσκρούει, ουσιαστικά στα ίδια εμπόδια με αυτά που δυσκολεύουν την αντίστοιχη συζήτηση στην Ελλάδα: Πρώτον, την απουσία ενός προσώπου που θα επιβληθεί στον χώρο, συσπειρώνοντας αβίαστα ένα ετερόκλητο εκλογικό κοινό. Δεύτερον, την ιστορικά δύσκολη σχέση των ανανεωτών με το παραδοσιακό τμήμα των κομμάτων τους, η οποία περιπλέκεται ακόμη περισσότερο με την άνοδο του λαϊκισμού.
Μετά την επικράτηση του Τζέρεμι Κόρμπιν στο Εργατικό Κόμμα, και τη βαριά ήττα των Φιλελεύθερων στις εκλογές του 2015, οι προσπάθειες για ένα νέο κόμμα πύκνωσαν, χωρίς όμως να αποκτήσουν ποτέ κοινωνική απήχηση.
Ο Βινς Κέιμπλ μαζί με τον Τσούκα Ουμούνα, τον βουλευτή των Εργατικών που μέχρι πρόσφατα οι εφημερίδες αποκαλούσαν «Βρετανό Ομπάμα», έφτιαξαν μία πλατφόρμα διαλόγου, το Κέντρο Προοδευτικού Καπιταλισμού.
Ο Πάντι Άσνταουν, πρώην αρχηγός των Lib Dems δημιούργησε το Better Together, κίνηση αντίστοιχη με το κάλεσμα για υπερκομματική συμμαχία που έκανε πριν από λίγες μέρες ο Τόνι Μπλερ. Οι δύο πολιτικοί είχαν προσπαθήσει ξανά το 1997, ο Μπλερ όμως εγκατέλειψε το εγχείρημα, αφού στο πρόσωπο του οι Εργατικοί βρήκαν τον ηγέτη που θα τους εξασφάλιζε τελικά τρεις συνεχόμενες εκλογικές νίκες.
Λίγους μήνες μετά το στρογγυλό τραπέζι στο St Matthew's, συνάντησα τον Βινς Κέιμπλ και συζητήσαμε όσα ειπώθηκαν το 2015. «Το πρόβλημα είναι ουσιαστικά η απουσία ενός νέου ανθρώπου που θα συσπειρώσει τον χώρο. Νέοι πολιτικοί, όπως ο Τρίστραμ Χαντ, όντως προσπαθούν, αλλά δεν ξέρω αν θα τα καταφέρουν», είπε. Στις αρχές του 2017, ο Χαντ εγκατέλειψε την πολιτική, και ανέλαβε τη διεύθυνση του Μουσείου V&A.
Το παράδοξο είναι ότι την απουσία του ηγέτη επισημαίνουν ως πρόβλημα, ακόμη και τα πρόσωπα που καλούνται να παίξουν αυτόν τον ρόλο. «Ο Μακρόν αποδεικνύει πως όταν η κεντροαριστερά έχει πράγματα να πει, και αν βρεθεί το πρόσωπο να εκφράσει τις αξίες της, θα υπάρξει και το κόμμα για να τις κάνει πράξη», υποστήριξε ο Ντέιβιντ Μίλιμπαντ. Ο αδερφός του Έντ, διάδοχος του Μπλερ στη δεξιά πτέρυγα του κόμματος, και μεγάλος χαμένος της εσωκομματικής αναμέτρησης το 2010, ζει πια στη Νέα Υόρκη, όπου διευθύνει έναν ανθρωπιστικό οργανισμό, τη Διεθνή Επιτροπή Διάσωσης IRC.
Ο φιλελεύθερος δεξιός Τζορτζ Όζμπορν, που θα έπαιρνε τη σκυτάλη από τον Κάμερον μετά το δημοψήφισμα, περιέγραφε πριν λίγους μήνες τον Μακρόν ως ένα «νέο αυθεντικό φαινόμενo». Αποσύρθηκε επίσης από την πολιτική, αναλαμβάνοντας τη διεύθυνση της εφημερίδας Evening Standard.
Το κόμμα
Όταν η Μέι απομάκρυνε τον Όζμπορν από τη θέση του υπουργού Οικονομικών, του είπε ότι, πριν συνεχίσει με τα υψηλά αξιώματα, «θα πρέπει να μάθει πρώτα το κόμμα». Στη φράση αυτή συμπυκνώνεται το κλασικό πρόβλημα των εκσυγχρονιστών Τόρις. Η παραδοσιακή λαϊκή βάση, τους αντιμετώπισε ως ξένους, αχρείαστα καινοτόμους και αριστερίζοντες που διακινδυνεύουν βασικές αξίες των Συντηρητικών με τις επιλογές τους (μεγάλο άνοιγμα στην Ευρώπη, εκσυγχρονισμός θεσμών όπως η θέσπιση του γάμου μεταξύ ομοφυλοφίλων κλπ).
Ο Κάμερον κέρδισε το Κέντρο, αλλά έχασε το UKIP. Το ζήτημα δεν υπήρξε απλά αριθμητικό, αλλά άγγιξε την ταυτότητα όσων έμειναν στο κόμμα, χωρίς όμως να εκφράζονται από τη νέα του γραμμή. Αντίστοιχα, στους Εργατικούς, οι μετριοπαθείς έχουν χάσει το έρεισμα τους στη βάση. Τα μέλη εκλέγουν τον Κόρμπιν σε πολύ μεγάλα ποσοστά, αλλά η κοινοβουλευτική ομάδα επιχείρησε να τον ανατρέψει με πρόταση μομφής.
Αυτή η πολιτική συνθήκη τοποθετεί τους φιλόδοξους νέους κεντρώους πολιτικούς στη Μεγάλη Βρετανία σε μία ιδιότυπη νεκρή ζώνη. Δεν μπορούν να επιβληθούν μέσα στο κόμμα, ούτε όμως έχουν την απήχηση, την τόλμη και πιθανώς το ταλέντο για να το εγκαταλείψουν και να ξεκινήσουν ένα νέο πολιτικό εγχείρημα.
Έτσι, ενώ ο λαϊκισμός καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τον τόνο στη σύγκρουση Μέι-Κόρμπιν, εκείνοι διευθύνουν ανθρωπιστικούς οργανισμούς, εφημερίδες και μουσεία.
